Η ώρα μεταξύ του σκύλου και του λύκου
Σε έναν τέλειο κόσμο, η χρηματαγορά θα λειτουργούσε όπως μια καλο-λαδωμένη μηχανή, συλλέγοντας δεδομένα από κάθε γρανάζι πληροφόρησης και διαθέτοντας μοχλούς προγραμματισμένους να αποκαλύπτουν την αληθινή τιμή μιας επιχείρησης. Αλλά εξετάζοντας τις εξάρσεις και τις βουτιές των τελευταίων ετών, λίγοι θα υποστήριζαν ότι τα διεθνή χρηματιστήρια έχουν πολλά κοινά με μια αξιόπιστη μηχανή. Αντιθέτως, η εικόνα που έρχεται στο μυαλό είναι αυτή των ατίθασων αλόγων ή άλλων αδάμαστων ζώων. Δεν είναι μόνο η πληροφόρηση για τις πωλήσεις μιας επιχείρησης και τη ζήτηση της αγοράς που καθοδηγούν τις τιμές των μετοχών, αλλά κάτι πολύ λιγότερο απτό: τα συναισθήματα. Προκειμένου να είστε αποδοτικοί επενδυτές, πρέπει να καταλάβετε το εξής: Ποια είναι η διάθεση της αγοράς σήμερα;
Για τους επενδυτές, οι αυξανόμενες απότομες μετακινήσεις της αγοράς αντιπροσωπεύουν ευκαιρίες. Με ένα smartphone στην τσέπη σας, μπορείτε να εκτελέσετε μια γρήγορη συναλλαγή με βάση νέα δεδομένα του ΑΕΠ, στατιστικές ανεργίας, πολιτικές αναταραχές ή άλλα σημαντικά γεγονότα, αμέσως μετά από τη γένεσή τους. Αλλά η ερμηνεία αυτών των γεγονότων από την αγορά εξαρτάται από την επικρατούσα διάθεση, που σημαίνει ότι πρέπει να καταλάβετε τους οδηγούς του συναισθηματικού κομματιού των σημερινών ειδήσεων προκειμένου να αποτρέψετε το ενδεχόμενο να υποστείτε ζημιά από αυτούς τους απροσδιόριστους παράγοντες.
.Μεταβολή της ανοχής του ρίσκου
Ένας βασικός παράγοντας προς διερεύνηση είναι το εάν βρισκόμαστε σε φάση με ή χωρίς ρίσκο (risk on or risk off). Οι επενδυτές είναι συνηθισμένοι στην εκτίμηση του ρίσκου, αλλά η διάθεση της αγοράς είναι αυτή που καθορίζει την ανοχή μας στο ρίσκο. Ας το θέσουμε ως εξής: εάν στρίψετε ένα νόμισμα δέκα φορές, μπορείτε να προβλέψετε την πιθανότητα να έρθει κορώνα ή γράμματα, αλλά δεν μπορείτε να καθορίσετε την πιθανότητα της διάσπασης του ευρώ. Η πιθανότητα του να πάει κάτι στραβά είναι μονίμως παρούσα, αλλά σε μια ανεκτική ως προς το ρίσκο αγορά αυτό το βρίσκουμε αποδεκτό, ενώ σε μια μη-ανεκτική αγορά δεν το βρίσκουμε. Κατά την εκτέλεση μιας συναλλαγής να εξετάζετε πώς μπορεί ένα κομμάτι ειδήσεων να ανεβάσει ή να ρίξει τη γενική διάθεση της αγοράς. Απογοητευτικές αποδόσεις στον τομέα της βιομηχανίας βαραίνουν περισσότερο όταν είμαστε ήδη φορτισμένοι από μια σειρά αρνητικών ειδήσεων από το να πρόκειται για μια εξαίρεση σε μια, κατά τα άλλα, καλή χρονιά.
Η ερμηνεία των οικονομικών ειδήσεων ανάλογα με την αξία τους ακούγεται λογική, αλλά η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν υπακούμε
στη λογική στο βαθμό που νομίζουμε. Ένα άτομο που προσμένει να πραγματοποιήσει ένα μεγάλο κέρδος δέχεται ένα κύμα τεστοστερόνης, σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου Cambridge της Αγγλία. Το γεγονός αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αξιολογεί τον κίνδυνο, και μας ωθεί στην ανάληψη μεγαλύτερου ρίσκου. Οι Γάλλοι αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «η ώρα μεταξύ του σκύλου και του λύκου».
«Η κατανόηση των επιδράσεων της ανθρώπινης βιολογίας στις αγορές πρέπει να αλλάξει βαθιά τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε αυτές και τις παθολογίες τους» δήλωσε ο John Coates, συνεργάτης ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Cambridge. «Η διαχείριση κινδύνου πρέπει να μετριάζει αυτά τα βιολογικά κύματα, κι όχι να τα ενισχύει».
.
Η ταχύτητα είναι κρίσιμη
Η διαθέσιμη τεχνολογία εκτέλεσης συναλλαγών αποτελεί επίσης ένα βασικό παράγοντα για τους επενδυτές που επιθυμούν να χαλιναγωγήσουν τις διαθέσεις της χρηματαγοράς. Η ανάγκη επικοινωνίας με έναν μπρόκερ για την εκτέλεση μιας συναλλαγής, ή ακόμη και η αναβολή του χρόνου εκτέλεσης έως ότου επιστρέψετε στο σπίτι σας, μπορεί να σημαίνουν ότι είναι πλέον αργά για να εκμεταλλευτείτε το πλεονέκτημα που ψάχνετε, άρα, το smartphone πρέπει να γίνει φίλος σας. Δεν πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε ότι η τεχνολογία είναι, αναμφίβολα, μερικώς ένοχη για τη δημιουργία αυτών των ακραίων διαταραχών της αγοράς, καθώς επιτρέπει τόσο την άμεση ανάλυση πλήθους δεδομένων από πολλούς ανθρώπους, όσο και την εκτέλεση ενεργειών σε σχέση με γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στην άλλη άκρη του κόσμου. Η παγκοσμιοποίηση έχει κατά κάποιον τρόπο επιφέρει «το φαινόμενο της πεταλούδας», όπου ένα τοπικό φαινόμενο όπως ένας σεισμός στην Ιαπωνία εξελίσσεται σε μια σημαντική μετακίνηση τιμών για τις εταιρείες τεχνολογίας που εδρεύουν στις ΗΠΑ, χωρίς να συνδέονται άμεσα. Ενώ οι επενδυτές μπορούν να ωφεληθούν από την πρόβλεψη αυτών των επιδράσεων, η εκτέλεση συναλλαγών βάσει των διαθέσεων της αγοράς πρέπει να αντιμετωπίζεται ως συναλλαγή που βασίζεται σε φήμες: οτιδήποτε αβάσιμο είναι απίθανο να διαρκέσει, άρα προχώρα σε γρήγορη είσοδο και γρήγορη έξοδο.
«Η μεγάλη πλειονότητα των καθημερινών συναλλαγών πραγματοποιείται από επαγγελματίες επενδυτές που προσλαμβάνονται από οικονομικές εταιρείες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν άτομα και όργανα που ενδιαφέρονται γενικά για μακροπρόθεσμες επενδύσεις αντί για βραχυπρόθεσμα κέρδη. Κατ’ επέκταση, θα περιμένατε αυτοί οι επαγγελματίες να έχουν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική επένδυσης ως οδηγό των συναλλαγών τους» σημειώνει ο Dr Jim Taylor, συνεργάτης της εταιρείας συμβούλων Trium Group, στο περιοδικό «Psychology Today». Ωστόσο, ο Taylor αναγνωρίζει ότι υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που θέλουν τους ανεξάρτητους επενδυτές και τις εταιρείες οικονομικής διαχείρισης «να ενεργούν μερικές φορές για το προσωπικό τους συμφέρον, πιο συγκεκριμένα, εκτελώντας συναλλαγές με σκοπό το άμεσο κέρδος, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες της αγοράς».
Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο των φουσκών του χρηματιστηρίου αποτελεί απόδειξη για τον τρόπο με τον οποίο ο ενθουσιασμός έχει την τάση να ανεβάζει τις τιμές σε τεχνητά και ασταθή επίπεδα. Για έναν επενδυτή, η πρόκληση έγκειται πλέον στην εκτίμηση του πότε ένα κύμα σαν κι αυτό θα φτάσει στο σημείο όπου η τιμή μιας μετοχής θα έχει αποσυνδεθεί από την πραγματική απόδοση της επιχείρησης, αλλά η μετοχή θα έχει επιπλέον περιθώρια ανόδου λόγω διαφήμισης. Σαν να μην ήταν αυτό δύσκολο από μόνο του, πρέπει και να παλέψουμε με διάφορα έμφυτα ένστικτα του ανθρώπου: την ανάγκη να ακολουθούμε το κοπάδι προκειμένου να νιώθουμε ασφαλείς και να αποφεύγουμε τις συγκρούσεις, καθώς και την προκατάληψη για επιβεβαίωση.
.
Ζωώδη ένστικτα
Σχετικά με την προκατάληψη για επιβεβαίωση, ο ειδικός επί της γνωστικής νευροεπιστήμης Charles Faulkner σημειώνει: «Η λήψη αποφάσεων από τους ανθρώπους λειτουργεί με βάση την αναγνώριση μοτίβων. Αναγνωρίζουμε κάτι το οποίο ήδη ξέρουμε, κάτι για το οποίο ήδη έχουμε ένα νοητικό πρότυπο. Δημιουργούμε αναλογίες με τα νοητικά πρότυπα που έχουμε ώστε να εκτιμήσουμε τη νέα κατάσταση και να αναλάβουμε δράση». Αυτό εξηγεί γιατί έχουμε την τάση να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή σε πληροφορίες που ταιριάζουν με την εντύπωση που ήδη έχουμε, πράγμα που σημαίνει ότι οι επενδυτές θα ήθελαν ενδεχομένως να διδαχθούν από τον γκουρού των επενδύσεων George Soros: η φιλοσοφία του είναι να ψάχνει ενεργά για στοιχεία που αποδεικνύουν ότι κάνει λάθος.
Ενώ οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να φαίνονται άσχετοι όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με σκληρές οικονομικές ειδήσεις, η χρηματαγορά αποτελεί ουσιαστικά μια έκφραση των συμπεριφορών των συμμετεχόντων της. Η έρευνα καταδεικνύει όλο και περισσότερο το γεγονός ότι καθοδηγούμαστε από τα συναισθήματα σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι νομίζουμε, και αυτό συμπεριλαμβάνει τους επενδυτές και τους επαγγελματίες της οικονομίας. Δείτε μια μελέτη του 2011 από ερευνητές της Σχολής του Μυαλού και του Εγκεφάλου του Βερολίνου (Berlin School of Mind and Brain), και του Κέντρου Νευρο-απεικόνισης (Welcome Trust Centre for Neuroimaging) του Λονδίνου, που δείχνει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιδρά στην καταγραφή υπερβολικά αρνητικών εμπειριών: «Η μελέτη μας δείχνει ότι διαχωρίζουμε και επιλέγουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε. Όσο περισσότερο αισιόδοξοι είμαστε, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να επηρεαστούμε από αρνητικές πληροφορίες για το μέλλον» δήλωσε ο Dr Tali Sharot, ένας από τους ερευνητές της έκθεσης, η οποία διαπίστωσε ότι ο εγκέφαλος απλά δεν καταχωρεί τις κακές ειδήσεις τόσο λεπτομερώς όσο καταχωρεί τις καλές. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι αυτό εξηγεί το γεγονός γιατί διατηρούμε μια αισιόδοξη διάθεση μπροστά σε δυσκολίες, το οποίο μας βοηθάει στο να σηκωθούμε το πρωί από το κρεβάτι, αλλά μπορεί να αποτελεί και μέρος των αιτιών της συνεχούς δημιουργίας φουσκών στις αγορές. Ίσως οι επενδυτές να πρέπει να λαμβάνουν το φυσικό προγραμματισμό μας για ευθυμία υπόψη τους κατά την προσεκτική αξιολόγηση των καλών ειδήσεων. Η Sharot καταλήγει λέγοντας: «Πολλοί εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι η οικονομική κρίση του 2008 επιδεινώθηκε από αναλυτές που είχαν υπερεκτιμήσει τις αποδόσεις των μετοχών τους, ακόμη και παρουσία σαφών ενδείξεων για το αντίθετο».
.
Συμπέρασμα
Η αναδυόμενη τάση τού να λαμβάνεται υπόψη ο ανθρώπινος παράγοντας σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και πολιτικής ζωής μπορεί να μοιάζει ασυνήθιστη, αλλά, εν μέσω της ύφεσης, θα ήμασταν απρόσεκτοι εάν δεν εξετάζαμε τις αδυναμίες του συστήματος. Η εξέταση του τρόπου με τον οποίον τα αισθήματα επηρεάζουν τις αποφάσεις εκτέλεσης συναλλαγών, τόσο τις δικές σας όσο κι εκείνες της αγοράς συνολικά, μπορεί κάλλιστα να εξελιχθεί σε ένα κρίσιμο εργαλείο για την αποτροπή της απώλειας του ελέγχου και για τη βελτίωση των κερδών. «
Ένας βασικός παράγοντας προς διερεύνηση είναι το εάν βρισκόμαστε σε φάση με ή χωρίς ρίσκο (risk on or risk off)
Η παγκοσμιοποίηση έχει επιφέρει «το φαινόμενο της πεταλούδας»
το άρθρο δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό
με το οποίο φυσικά είμαστε σε πλήρη συνεργασία
