Ο υπερτροφικός σκιώδης τραπεζικός τομέας και η φούσκα των ακινήτων αποτελούν πραγματική ωρολογιακή βόμβα για την κινεζική οικονομία. Στη χώρα του δράκου το συνολικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Γιατί πρέπει να ενισχυθεί η εσωτερική ζήτηση.
Στις 22 Μαρτίου 2014, ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping έφθανε στην Ευρώπη για ένα ταξίδι 11 ημερών, που ήταν και το πρώτο του στη Γηραιά Ήπειρο.
Από την Ολλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και στη συνέχεια το Βέλγιο το ταξίδι αυτό -που στην Ελλάδα πέρασε, βεβαίως, απαρατήρητο- ήταν μεγάλης σημασίας τόσο για την Κίνα, όσο και για την Ευρώπη. Όχι τόσο γιατί η Γαλλία και το Βέλγιο έκλεισαν με την Κίνα συμφωνίες συνολικού ύψους 36 δισ. ευρώ, αλλά διότι οι Κινέζοι, παρά την επιφυλακτική έναντι της Δύσης στάση τους στο θέμα της Ουκρανίας, επιθυμούν διακαώς την επίτευξη μιας επενδυτικής και εμπορικής συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Την επιθυμία αυτή οι Κινέζοι επίσημοι την κάνουν ξεκάθαρα γνωστή σε όλους τους συνομιλητές τους. Πριν από δύο χρόνια, εξάλλου, μας την είχε εκφράσει σε κατ' ιδίαν συζήτησή μας και ο τότε Κινέζος πρέσβης στην Ελλάδα.
Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες μας, η ευρωπαϊκή ανταπόκριση στις σχετικές νύξεις δεν υπήρξε από τις θερμότερες.
Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες μας, η ευρωπαϊκή ανταπόκριση στις σχετικές νύξεις δεν υπήρξε από τις θερμότερες.
Τα θέματα που πρέπει να συζητηθούν μεταξύ των δύο πλευρών είναι πολλά και δύσκολα, με κυρίαρχο αυτό της συνολικής κατάστασης της κινεζικής οικονομίας. Στο επίπεδο αυτό τα ενδογενή προβλήματα της Κίνας και της οικονομίας της είναι σοβαρά και, αν η ηγεσία της χώρας δεν τα αντιμετωπίσει γρήγορα και αποτελεσματικά, οι εκπλήξεις για την παγκόσμια οικονομία θα είναι οδυνηρές.
Πρώτο δε και σοβαρότερο πρόβλημα της Κίνας είναι
ο σκιώδης τραπεζικός τομέας της, ο οποίος έχει υπεραναπτυχθεί και παρουσιάζει σήμερα όλα τα χαρακτηριστικά μιας φούσκας. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως στην Κίνα, όπου τους τελευταίους τρεις μήνες η Κεντρική Τράπεζα επενέβη στην αγορά προσφέροντας ρευστότητα της τάξεως των 70 δισ. δολαρίων;
Όπως προκύπτει από διεθνείς αναλύσεις και εκθέσεις, με τις κινήσεις της αυτές η Κεντρική Τράπεζα αφενός επιθυμεί να περιορίσει τα δάνεια προς τις τοπικές κυβερνήσεις -καθώς οι κρατικές τράπεζες χρηματοδοτούν υποδομές και επενδύσεις σε ανάπτυξη ακινήτων, επενδύσεις μειούμενης αποδοτικότητας– και αφετέρου να προλάβει τη συσσώρευση κινδύνων στο σύστημα. Οι τιμές των ακινήτων συνεχίζουν να αυξάνονται με ρυθμό 8% στα τέλη του 2013 και με πολύ υψηλότερο στις μεγάλες πόλεις, ώστε η αγορά να κινδυνεύει με απότομη προσγείωση. Οι τοπικές αυτοδιοικήσεις δημιουργούν εταιρείες ειδικού σκοπού, για να δανείζονται κεφάλαια για τη χρηματοδότηση αυτών των επενδύσεων. Συνεπώς, η Κεντρική Τράπεζα έχει κάθε λόγο να θέλει να περιοριστεί η χρηματοδότηση των τοπικών κυβερνήσεων και μέσο πίεσης είναι να αφήνει τις τράπεζες να αισθάνονται την πίεση της ρευστότητας.
Ωστόσο, όπως επεσήμαιναν πριν από λίγες εβδομάδες οι Financial Times, το θέμα για την Κεντρική Τράπεζα εντοπίζεται στην εκτός ισολογισμού δραστηριότητα των κινεζικών τραπεζών, η οποία έχει προσλάβει διαστάσεις αμερικανικού τύπου της περιόδου 2007. Συγκεκριμένα, οι κινεζικές τράπεζες δημιουργούν οχήματα ειδικού σκοπού για να χορηγούν δάνεια παρακάμπτοντας τα όρια που θέτει η Κεντρική Τράπεζα. Τα δάνεια αυτά χρηματοδοτούν με τη δημιουργία αποταμιευτικών προϊόντων (WMP - wealth management products), τα οποία διαθέτουν στους αποταμιευτές - επενδυτές και τα οποία προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια από τα διοικητικά καθοριζόμενα από την Κεντρική Τράπεζα επιτόκια καταθέσεων.
Αντίστοιχα υψηλότερα είναι και τα επιτόκια των δανείων. Η δραστηριότητα αυτή, η παροχή δανείων από τα οχήματα αυτά, αποτελεί τον ταχύτατα αναπτυσσόμενο σκιώδη τραπεζικό τομέα της Κίνας.
Υπολογίζεται ότι στον σκιώδη τραπεζικό τομέα αναλογεί περίπου το 1/3 του χρέους των τοπικών αγορών. Σε αυτές αναλογούν τα 3/5 του δημοσίου χρέους - το οποίο κατά το ΔΝΤ φθάνει πλέον το 50% του ΑΕΠ της χώρας. Πρόκειται για μία εξέλιξη που δείχνει ότι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός μπήκε για τα καλά και στην κινεζική πραγματικότητα, προσφέροντας και στην περίπτωση αυτή ψευδαισθήσεις ευμάρειας, όπως συνέβη και στις ΗΠΑ.
Σήμερα, λοιπόν, σύμφωνα με την JP Morgan, ο σκιώδης τραπεζικός τομέας της Κίνας φθάνει τα 5,9 τρισ. δολάρια, ή το 69% του ΑΕΠ της. Χαμηλότερα, στο 40%, τον εκτιμά η κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών. Το θέμα, ωστόσο, δεν είναι τόσο το μέγεθός του, αλλά η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσεται.
Διπλασιάστηκε σε μόλις 2 χρόνια, χορηγώντας δάνεια στις τοπικές κυβερνήσεις (των οποίων το χρέος αυξήθηκε, από 11 τρισ. γουάν το 2010 σε 18 τρισ. σήμερα), σε εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων, αλλά και σε επιχειρήσεις που δυσκολεύονταν να χρηματοδοτηθούν καθώς οι κρατικές τράπεζες προτιμούσαν τις κρατικές επιχειρήσεις και τις τοπικές κυβερνήσεις. Από την πλευρά τους, οι επενδυτές σε WMP απολάμβαναν υψηλότερες αποδόσεις, θεωρώντας -εσφαλμένα- ότι έχουν την εγγύηση της τράπεζας που πούλησε τα WMP.
Είναι κατάδηλο ότι στην κινεζική περίπτωση η ανάπτυξη σκιώδους τραπεζικής οικονομίας υποκρύπτει κινδύνους - που για την ώρα οι αρχές δηλώνουν ότι είναι διαχειρίσιμοι. Έτσι, στις αρχές του 2014 η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας, μετά την παρέμβασή της στη διατραπεζική αγορά για τη διάσωση μιας σκιώδους τράπεζας της οποίας έληγαν υποχρεώσεις οχημάτων ειδικού σκοπού σε WMP, ανακοίνωσε ότι απαγορεύονται πλέον οι όποιες συναλλαγές σχεδιάζονται με τρόπο ώστε να αποφεύγονται τα κυβερνητικά όρια στις χορηγήσεις. Με τον τρόπο αυτόν η κυβέρνηση έθετε, εμμέσως πλην σαφώς, υπό την εποπτεία της μία δραστηριότητα που μέχρι σήμερα διέφευγε στο σύνολο ή μερικώς. Επίσης, με τις νέες ρυθμίσεις, οι επενδυτές σε τίτλους των οχημάτων ειδικού τύπου (σε WMP) θα αναλαμβάνουν και αυτοί μέρος του πιστωτικού κινδύνου, κάτι που δεν ίσχυε πριν.
Παρ' όλα αυτά, η σκιώδης τραπεζική δραστηριότητα καλά κρατεί στην Κίνα και τούτο διότι οι αρχές φοβούνται ότι η επίδειξη αυστηρότητας θα προκαλέσει εσωτερικά κοινωνικά προβλήματα, τα οποία θα οφείλονται στην κάμψη των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας. Μία οικονομία η οποία κρίνεται πως είναι απαραίτητο πλέον να στραφεί προς την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης και λιγότερο στις εξαγωγές. Οι τελευταίες, όπως υποστηρίζουν έγκυροι οικονομικοί παρατηρητές, αντιμετωπίζουν πρόβλημα μεγαλύτερων προθεσμιών πληρωμής από τους πελάτες τους στο εξωτερικό και άρα έχουν ανάγκη υψηλότερη χρηματοδότηση. Αυτό σημαίνει ότι η Κίνα θα πρέπει να βρει τρόπους τόνωσης της ρευστότητάς της, υπό συνθήκες τιθάσσευσης του σκιώδους τραπεζικού τομέα της.
«Η άσκηση αυτή δεν είναι από τις ευκολότερες και δεν υπάρχει καμία κεκτημένη εμπειρία ότι μπορεί να στεφθεί με επιτυχία», τονίζει ο Μάικλ Πίτις, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και συγγραφέας του βιβλίου «Πώς η Κίνα Μπορεί να Αποφύγει την Κατάρρευση». Τονίζει δε ότι οι κίνδυνοι για την κινεζική οικονομία είναι πολύ μεγαλύτεροι απ' ό,τι φαντάζονται οι διάφοροι εξωτερικοί παρατηρητές.
Ασφαλώς δε, όταν γίνεται λόγος για οικονομικούς κινδύνους στην Κίνα κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει και τις πολιτικές επιπτώσεις μιας τέτοιας κατάστασης. Επιπτώσεις με τεράστια γεωπολιτική, επίσης, σημασία - κάποια δείγματα της οποίας είναι ήδη ορατά.
